* Αναλύει o Σπυρίδων Σ. Πουλημένος, BSc Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος ΕΚΠΑ, φοιτητήτης Μεταπτυχιακού Προγράμματος: Γεωπολιτική Ανάλυση, Γεωστρατηγική Σύνθεση και Σπουδές Άμυνας και Διεθνούς Ασφάλειας

Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, υπάρχει η απειλή ότι η Ρωσική Ομοσπονδία μπορεί να εγκαταλείψει τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Αυτό εγείρει το ερώτημα: Μήπως η μεταψυχροπολεμική εποχή της διαστημικής συνεργασίας μεταξύ της Ρωσικής Ομοσπονδίας και των ΗΠΑ φτάνει στο τέλος της;

Παρά τους ισχυρισμούς της Ρωσικής Ομοσπονδίας για την αποσύνδεση των μονάδων που της ανήκουν από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS), στην πραγματικότητα αυτό δεν είναι τεχνικά εφικτό. Το ρωσικό και το αμερικανικό τμήμα είναι απλά συνδεδεμενα με τέτοιο τρόπο, ώστε και τα δύο να παρέχουν υπηρεσίες που το ένα να εξαρτάται από το άλλο. Όλες οι λειτουργίες διοίκησης, ελέγχου καθώς και υποστήριξης ζωής του ρωσικού τμήματος πραγματοποιούνται εξ ολοκλήρου πλέον στο τμήμα το οποίο ανήκει στην NASA. Ωστόσο, η ζωτικής σημασίας λειτουργία που παρέχει το ρωσικό τμήμα στο αμερικανικό τμήμα, είναι η προωθητική υποστήριξη. Οι προωθητήρες του ρωσικού τμήματος παρέχουν την δυνατότητα επαναπροώθησης του ISS είναι απαραίτητοι για τον έλεγχο της θέσης του. Τα γυροσκόπια ροπής ελέγχου του αμερικανικού τμήματος διατηρούν συνήθως τον έλεγχο της θέσης του ISS, ωστόσο οι προωθητήρες του ρωσικού τμήματος απαιτούνται για μεγαλύτερους ελιγμούς αλλαγής θέσης. Η Ρωσία αποσύροντας την προωθητική υποστήριξη από το αμερικάνικο τμήμα, -δεδομένου ότι τα δύο τμήματα είναι φυσικά συνδεδεμένα- θα οδηγούσε σε αποδρομολόγηση και των δυο τμημάτων, προκαλώντας μια μη ελεγχόμενη επανείσοδο στην ατμόσφαιρα και άρα την καταστροφή του ISS.

Η επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας έχει ήδη επηρεάσει την συνεργασία τους στο διάστημα. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) έχει εκδώσει ανακοίνωση με την οποία αναγνωρίζει τις κυρώσεις κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Σε απάντηση, η Roscosmos ανέβαλε τις εκτοξεύσεις αρκετών δορυφόρων από το ευρωπαϊκό διαστημοδρόμιο που βρίσκεται στη Γαλλική Γουιάνα, οι οποίοι υποτίθεται ότι θα χρησιμοποιούσαν τον ρωσικό πύραυλο Soyuz.

Το διαστημικό σκάφος ανεφοδιασμού Cygnus που συναρμολογείται από την Northrop Grumman, στις 19 Φεβρουαρίου 2022 εκτοξεύτηκε με την χρήση του πυραύλου Antares για τον ISS. Ο πρώτος όροφος (first stage) του πυραύλου σχεδιάζεται και κατασκευάζεται στην Ουκρανία από την Yuzhnoye & Yuzhmash. Oι κινητήρες RD-181 του πυραύλου κατασκευάζονται στην Ρωσική Ομοσπονδία από την NPO Energomash και μετά από σχετική ανακοίνωση του Dmitry Rogozin (επικεφαλής της κρατικής διαστημικής υπηρεσίας Roscosmos) στις 3 Μαρτίου 2022 η εξαγωγή ρωσικών κινητήρων σταματάει προς απάντηση των κυρώσεων κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Το Cygnus εκτοξεύτηκε από το Mid-Atlantic Regional Spaceport στο νησί Wallops της Βιρτζίνια ολοκληρώνοντας την αποστολή που θα παρέδιδε τρόφιμα, πειράματα και προμήθειες στο επταμελές πλήρωμα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού. Με αυτή την αποστολή του Cygnus θα γίνει χρήση μιας νέας δυνατότητας, αυτής της διόρθωσης του υψομέτρου της τροχιάς του ISS, μια υπηρεσία που παρέχεται αποκλειστικά από το ρωσικό τμήμα του ISS μετά την απόσυρση του διαστημικού λεωφορείου το 2011. Ωστόσο, δεδομένου ότι το Cygnus προσκολλάται στον ISS ακριβώς στο κέντρο του σταθμού, η ικανότητά του να παρέχει υψομετρικό έλεγχο της τροχιάς θα ήταν μάλλον ανεπαρκής. Το ρωσικό τμήμα είχε αρχικά προγραμματιστεί να διαθέτει δικό του πύργο ηλιακών συστοιχιών, αλλά ακυρώθηκε για λόγους προϋπολογισμού. Για αυτό τον λόγο, η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας του ρωσικού τμήματος εξαρτάται άμεσα από το αμερικανικό τμήμα. Οι ανάγκες του ρωσικού τμήματος καλύπτονται από ηλεκτρικό ρεύμα συνεχούς τάσης 28 volt και το αμερικανικό εξάρτημα American-to-Russian Conversion Unit (ARCU) πραγματοποιεί την απαραίτητη μετατροπή από 124 σε 28 volt. Χωρίς αυτό, το ρωσικό τμήμα δεν θα ήταν σε θέση να λειτουργήσει. Η NASA θα μπορούσε να απειλήσει ότι θα απενεργοποιήσει αυτή τη συσκευή, ωστόσο, όπως και το ρωσικό σενάριο αποσύνδεσης, πρόκειται για μια ανυπόστατη απειλή. Ένα ρωσικό τμήμα χωρίς επαρκή ισχύ δεν θα ήταν σε θέση να παρέχει προωθητική υποστήριξη, επομένως η NASA θα δρούσε ενάντια στην ομαλή και απρόσκοπτη λειτουργία του ISS. Η Roscosmos έχει την δυνατότητα να διατάξει τους κοσμοναύτες της να κλείσουν μόνιμα την καταπακτή του αμερικανικού τμήματος, έτσι ώστε τα δύο τμήματα να γίνουν ουσιαστικά δύο ξεχωριστοί σταθμοί. Αυτό όμως θα παρουσίαζε προβλήματα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Ο πιο προφανής τομέας που θα μπορούσε να επηρεαστεί, είναι η αμοιβαία συμφωνία κοσμοναυτών να πετάξουν με το Dragon της SPACEX, με αντάλλαγμα οι Αμερικανοί αστροναύτες να πετάξουν με το Soyuz. Άξιο επισήμανσης είναι πως στην δικαιοδοσία της NASA είναι η ρωσική μονάδα Zarya, αφού την αγόρασε από τη ρωσική διαστημική υπηρεσία που είχε προβλήματα ρευστότητας προκειμένου να ξεκινήσει την κατασκευή του ISS το 1998.

Ανακεφαλαιώνοντας o πρώτος όροφος (first stage) του πυραύλου Antares σχεδιάζεται και κατασκευάζεται στην Ουκρανία από την Yuzhnoye & Yuzhmash. Οι κινητήρες RD-181 που χρησιμοποιεί ο πύραυλος Antares κατασκευάζονται στην Ρωσική Ομοσπονδία από την εταιρία NPO Energomash, που χρησιμοποιείται για την εκτόξευση του οχήματος ανεφοδιασμού Cygnus. Η Ρωσική Ομοσπονδία μπορεί να προχωρήσει σε ακύρωση προμήθειας κινητήρων RD-181 στις ΗΠΑ. Η United Launch Alliance (ULA), μια κοινοπραξία των Lockheed Martin και Boeing επηρεάζεται από αυτή την απόφαση καθώς ο πύραυλος της, Atlas V αποτελούσε τον εναλλακτικό εκτοξευτή που θα μπορούσε να στείλει το Cygnus στον ISS. Αξίζει να σημειωθεί πως και ο Atlas V χρησιμοποιεί ρωσικό κινητήρα, τον RD-180 στον πρώτο όροφο (first stage), με τους Ρώσους να έχουν διακόψει την προμήθεια και συντήρηση ως αποτέλεσμα των εμπορικών κυρώσεων. Όλες οι υπόλοιπες εκτοξεύσεις αυτού του πυραύλου έχουν ήδη ακυρωθεί εν αναμονή της αντικατάστασής του από τον πύραυλο Vulcan.

Ασφαλές συμπέρασμα είναι πως το ρωσικό και το αμερικανικό τμήμα του ISS εξαρτώνται το ένα από το άλλο για την επιβίωσή τους, επομένως η NASA και η Roscosmos θα πρέπει να συνεχίσουν να συνεργάζονται. Η NASA θα πρέπει να αναπτύξει άμεσα ένα σχέδιο για το πώς θα αποσυνδέσει το ρωσικό τμήμα σε περίπτωση που η Ρωσία προσπαθήσει να καταστρέψει τον ISS.

Βιβλιογραφία/Αρθρογραφία

• https://www.space.com/space-station-cygnus-ng-17-cargo-ship-launch
• https://spaceflightnow.com/2022/02/19/antares-rocket-launch-kicks-off-space-station-resupply-mission/
• https://www.ulalaunch.com/rockets/atlas-v
• https://everydayastronaut.com/antares-230-cygnus-ng-17-s-s-piers-sellers/
• https://blogs.nasa.gov/ng-crs-17/